Υλικό προς ανάγνωση "Επίγνωση του κάθετου και οριζόντιου διαχωρισμού με βάση το φύλο στην αγορά εργασίας"
1.1 Παράγοντες που επηρεάζουν τον κάθετο και οριζόντιο διαχωρισμό με βάση το φύλο στην αγορά εργασίας
Ο κάθετος και οριζόντιος διαχωρισμός με βάση το φύλο στην αγορά εργασίας αναφέρεται στις ανισότητες των φύλων στην εργασία και στην άνιση κατανομή των γυναικών και των ανδρών εργαζομένων μεταξύ και εντός των τύπων εργασίας. Ο διαχωρισμός μπορεί να είναι οριζόντιος, με διαφορές στην εκπαιδευτική ή επαγγελματική ανάλυση με βάση το φύλο, καθώς οι γυναίκες και οι άνδρες συγκεντρώνονται σε διαφορετικούς τομείς, κλάδους, βιομηχανίες, επαγγέλματα. Επίσης, ο διαχωρισμός μπορεί να είναι κάθετος με αξιοπρόσεχτες ανισότητες μεταξύ των φύλων σε διάφορες θέσεις εργασίας, θέσεις κύρους, ευθύνες και επιθυμητά χαρακτηριστικά, όπως εισόδημα και κύρος.
Οι ανισότητες μεταξύ των φύλων στη συμμετοχή τους στο εργατικό δυναμικό εμφανίζονται και εξαπλώνονται σε διάφορα επίπεδα. Στο πλαίσιο αυτό, οι ανισότητες μπορούν να παρατηρηθούν σε ατομικό επίπεδο (π.χ. προσωπικό κίνητρο και επιτεύγματα), σε οργανωτικό/θεσμικό επίπεδο (π.χ. πρακτικές διδασκαλίας, πρόγραμμα μαθημάτων, οργανωτική κουλτούρα φύλου), και σε κοινωνικό και εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση και τη συνέχιση αυτών των ανισοτήτων. Όπως θα εξηγηθεί παρακάτω, αυτοί οι παράγοντες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε κοινωνικά πρότυπα και στερεότυπα που υπάρχουν εδώ και αιώνες, τα οποία έχουν δημιουργήσει διαχωρισμούς με βάση το φύλο στους τομείς της εκπαίδευσης και της εργασίας. Με αυτή την έννοια, ο επαγγελματικός διαχωρισμός καθορίζεται από άτομα που επιλέγουν και αυτό-επιλέγουν την καριέρα τους με βάση αυτά τα επίμονα επαγγελματικά στερεότυπα.
Για παράδειγμα, η προσέγγιση της εκπαίδευσης με βάση το φύλο έχει καλλιεργήσει μακροχρόνια στερεότυπα σε σχέση με το τι είδους μαθήματα είναι σχετικά ή κατάλληλα για τους μαθητές και τι για τις μαθήτριες. Αυτό το είδος εκπαιδευτικού διαχωρισμού επηρεάζει τις επαγγελματικές επιλογές καθώς συχνά έχει ως αποτέλεσμα οι γυναίκες να επιλέγουν μια επαγγελματική πορεία που είναι λιγότερο φιλόδοξη. Για παράδειγμα, η επιλογή κλάδων μελέτης φαίνεται πώς επηρεάζεται αρκετά από εκπαιδευτικούς και γονείς, από αυτό-αποτελεσματικότητα και την ικανότητα ενός ατόμου να πάρει αποφάσεις επαγγελματικής επιλογής. Τα ενδιαφέροντα των μαθητών και των μαθητριών τους οδηγούν προς συγκεκριμένα μαθήματα τα οποία θεωρούνται «κατάλληλα» με βάση το τι θα αποδεχτεί η κοινωνία. Για παράδειγμα, τα κορίτσια στο σχολείο δεν επιλέγουν συχνά μαθήματα όπως είναι η Επιστήμη και τα Μαθηματικά, επομένως αργότερα δεν υπάρχουν αρκετές γυναίκες που επιλέγουν καριέρες σχετικές με την τεχνολογία και τις επιστήμες.
Εκτός από αυτό το εκπαιδευτικό μοτίβο, οι συνθήκες εργασίες και οι συμπεριφορές διάκρισης συχνά αποτελούν ακόμα ένα παράγοντα που προκαλεί διαχωρισμό μεταξύ των φύλων. Ένας βασικός λόγος γιατί οι γυναίκες και οι άνδρες καταλαμβάνουν διαφορετικές θέσεις στην αγορά εργασίας είναι επειδή οι γυναίκες τείνουν να αντιμετωπίζουν πιο επισφαλείς συνθήκες εργασίας. Τέτοιες εργασιακές συνθήκες επηρεάζουν την πιθανότητα οι γυναίκες να επιλέξουν ένα συγκεκριμένο είδος εργασίας ή να παραμείνουν στην εργασία που έχουν ήδη. Επίσης, οι γυναίκες και οι άνδρες συχνά αξιολογούνται και επιβραβεύονται με διαφορετικούς τρόπους, και αυτός είναι ακόμα ένας παράγοντας που επηρεάζει τις γυναίκες όταν επιλέγουν δραστηριότητες που επιφέρουν εισόδημα. Λόγω των συνηθισμένων αξιών και πεποιθήσεων της κοινωνίας σχετικά με τους ρόλους των φύλων και την ηγεσία, όταν ζητηθεί από διάφορα άτομα να φανταστούν ένα άτομο που μπορεί να ηγηθεί, η εικόνα που τους έρχεται στο μυαλό είναι ένας άνδρας ηγέτης.Ακόμα και
όταν οι γυναίκες και οι άνδρες έχουν τα ίδια μοτίβα ηγετικής συμπεριφοράς, οι
άνδρες είναι αυτοί που θεωρούνται συχνά ηγέτες από μια ομάδα, όχι οι γυναίκες.
Σύνδεσμοι για αυτοδιδασκαλία
1.2 Τα στατιστικά δεδομένα στην ΕΕ και σε κάθε χώρα που σχετίζονται με τον διαχωρισμό των φύλων στην αγορά εργασίας
Ο διαχωρισμός εμφανίζεται τόσο σε αναπτυγμένες χώρες όσο και σε αναπτυσσόμενες χώρες. Ένα σημάδι ότι η αγορά εργασίας υποστηρίζει την ισότητα των φύλων είναι ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες συμμετέχουν εξίσου ενεργά στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, σε όλα τα κράτη μέλη, και στις υποψήφιες χώρες που θα γίνουν κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα ποσοστά απασχόλησης και συμμετοχής των γυναικών, ακόμα κι αν έχουν αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, εξακολουθούν να είναι συστηματικά χαμηλότερα από τα ποσοστά των ανδρών. Για παράδειγμα, το ποσοστό των γυναικών υπουργών στην ΕΕ είναι 29,5% ενώ το ποσοστό των ανδρών είναι 70,5%. Επίσης, το ποσοστό των εδρών που κατέχουν οι γυναίκες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι 30,3% και το 69,7% ανήκει στους άνδρες. Το ποσοστό των γυναικών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι 41%. Από την άλλη πλευρά, η παρουσία των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια των μεγαλύτερων δημόσια εισηγμένων εταιρειών έχει αυξηθεί σημαντικά με την εφαρμογή δεσμευτικών μέτρων από ορισμένα κράτη μέλη και τώρα είναι 29%.
Παράλληλα, το μέγεθος των διακρίσεων λόγω φύλου είναι αρκετά μεγάλος σε πολλούς επαγγελματικούς τομείς. Ο τομεακός διαχωρισμός μετριέται μέσω της συμμετοχής των γυναικών και των ανδρών σε συγκεκριμένους τομείς. Για παράδειγμα, οι τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας και των δραστηριοτήτων κοινωνικής εργασίας. Κοιτάζοντας το χάσμα στην απασχόληση σε αυτούς τους τομείς στην Ευρώπη, το 30,5% των γυναικών και μόνο το 8,3% των ανδρών εργάζονται (EIGE, 2020).
Ωστόσο, τα μοτίβα διαχωρισμού της απασχόλησης με βάση το φύλο ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ χωρών και περιοχών, και βασίζονται σε διαφορετικά επίπεδα και τάσεις ανάλογα με τη χώρα. Επομένως, μια καλύτερη αξιολόγηση του διαχωρισμού των φύλων, αλλά και των συνεπειών και υποκείμενων αιτιών του, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις πολιτικές, την οικονομική κατάσταση, και τους κοινωνικούς κανόνες βάσει φύλου που ισχύουν σε κάθε χώρα ξεχωριστά.
«Ο διαχωρισμός των φύλων σε ορισμένα επαγγέλματα βρέθηκε στο επίκεντρο κατά τη διάρκεια της κρίσης που προκάλεσε ο COVID-19. Ορισμένες θέσεις εργασίας χαρακτηρίστηκαν ως απαραίτητες κατά τη διάρκεια της πανδημίας, που συχνά έκθετε αυτούς τους εργαζόμενους σε πρωτοφανή φόρτο εργασίας, κινδύνους για την υγεία τους, και προκλήσεις ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Περίπου το 7% των εργαζομένων ανάφεραν μεγάλη αύξηση του ωραρίου εργασίας τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αυτά περιλάμβαναν επαγγελματίες υγείας, εκ των οποίων το 72,5% είναι γυναίκες στην ΕΕ. Οι γυναίκες κυριαρχούν σε ορισμένα επαγγέλματα, ειδικά όσα χαρακτηρίζονται από χαμηλούς μισθούς. Για παράδειγμα, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 85% των επαγγελματιών νοσηλευτικής και μαιευτικής και των υπαλλήλων προσωπικής φροντίδας σε υπηρεσίες υγείας. Ακόμα ένα παράδειγμα ενός χαμηλόμισθου επαγγέλματος που κυριαρχείται από γυναίκες και κρίθηκε απαραίτητο κατά τη διάρκεια της κρίσης είναι οι ταμίες σε καταστήματα τροφίμων. Αυτοί οι υπάλληλοι αντιμετώπισαν παρόμοιες προκλήσεις στην υγεία τους αλλά και στην ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.»
Πηγή: https://gender-spear.eu/assets/content/EIGE%20Index%202020.pdf
Σύνδεσμοι για αυτοδιδασκαλία
Gender statistics: Labour Market
1.3 Το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, που σχετίζεται με τον διαχωρισμό στην αγορά εργασίας
- Για τις γυναίκες, η δυσκολία συνδυασμού εργασίας και οικογένειας θα μπορούσε να εξηγήσει τον επαγγελματικό διαχωρισμό. Το γεγονός ότι οι γυναίκες είναι αυτές που είναι κυρίως υπεύθυνες για την πλειοψηφία των οικιακών δουλειών συμβάλλει στην επαγγελματικό διαχωρισμό καθώς είναι ο λόγος για τον οποίο οι γυναίκες επιλέγουν θέσεις εργασίας ή επαγγελματικούς τομείς που επιτρέπουν προβλέψιμα ωράρια και ευελιξία. Πιο συγκεκριμένα, οι γυναίκες επιλέγουν επαγγέλματα που αυξάνουν την ικανότητα τους να συνδυάζουν πληρωμένη εργασία και οικογενειακές ευθύνες, και αυτό οδηγεί σε περιορισμένες επαγγελματικές επιλογές, περιορισμένες επιλογές κινητικότητας, αποδοχή επαναλαμβανόμενων καθηκόντων, χαμηλούς μισθούς και έλλειψη ευκαιριών για απόκτηση περισσότερων δεξιοτήτων. Επομένως, η ενδοοικογενειακή κατανομή του χρόνου επηρεάζεται απίστευτα από τους ρόλους των φύλων σε σχέση με τη διαίρεση των οικιακών ευθυνών, και προκαθορίζουν τη συμμετοχή των γυναικών σε συγκεκριμένες κατηγορίας επαγγελματικών δομών. Είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι αυτοί οι παράγοντες μπορεί να μετριαστούν από την επιρροή της παρέμβασης του κράτους με πολιτικές ίσων ευκαιριών, πολιτικές μη διακρίσεων, και πολιτικές που διευκολύνουν την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.
- Στην ΕΕ, περισσότερες γυναίκες (38%) φροντίζουν παιδιά, εγγόνια, ηλικιωμένους και/ή άτομα με αναπηρίες καθημερινά για 1 ώρα ή περισσότερο, σε σύγκριση με τους άνδρες (25%). Η πανδημία COVID-19 αύξησε την πίεση που νοιώθουν οι οικογένειες, ειδικά οι γυναίκες και οι ελεύθερες ή χωρισμένες μαμάδες.
- Ακόμα ένας παράγοντας που επηρεάζει τις επαγγελματικές επιλογές είναι το αποτέλεσμα της παρουσίας ή της απουσίας ενός πρότυπου. Τα πρότυπα επηρεάζουν υπαγορευμένους ρόλους φύλων και στερεότυπα, αλλά και τις προσδοκίες των γυναικών σχετικά με την ικανότητα τους να πετύχουν σε ένα τομέα.
- Στην αγορά εργασίας, συγκεκριμένα επαγγέλματα έχουν συσχετιστεί με το κάθε φύλο ξεχωριστά. Αυτή η διερμηνεία των στερεότυπων σε σχέση με τα επαγγέλματα επηρεάζει τις επαγγελματικές επιλογές των γυναικών, τη διαδικασία πρόσληψης, το εισόδημα τους, την αξιολόγηση, την αναγνώριση συγκεκριμένων δεξιοτήτων που απαιτούνται σε μια δουλειά και την ανάθεση καθηκόντων. Επομένως, όπως έχει αναφερθεί από το EGGE, τα στερεότυπα λειτουργούν σαν «μηχανισμοί διαχωρισμού με βαθμιαία κατεδάφιση των τυπικών εμποδίων που αποτρέπουν τις γυναίκες από το να αποκτήσουν μια θέση σε συγκεκριμένα επαγγέλματα.»
Σύνδεσμοι για αυτοδιδασκαλία
Social Norms and the Labor Market