Υλικό προς ανάγνωση "Ενεργή ακρόαση κατά τη διαδικασία καθοδήγησης"

2.1 Η σημασία της ενεργής ακρόασης στην αποτελεσματική καθοδήγηση

Μια πολύτιμη τεχνική στη διαδικασία καθοδήγησης είναι η ενεργή ακρόαση. Δεν είναι εύκολη, γιατί απαιτεί από τον καθοδηγητή να επικεντρωθεί απόλυτα σε αυτά που λένε οι εκπαιδευόμενες, να αφομοιώσει και να κατανοήσει το περιεχόμενο και αυτό, με τη σειρά του, αποτελεί τη βάση για την επιδέξια διεξαγωγή της διαδικασίας καθοδήγησης και τη διατύπωση πρόσθετων ερωτήσεων και απαντήσεων, εάν χρειάζεται. Αυτή η ικανότητα δίνει τη δυνατότητα στον καθοδηγητή να κατανοήσει και να συζητήσει τις ιδέες και τις εισηγήσεις των εκπαιδευομένων που εγείρονται κατά τη διάρκεια της συνομιλίας μαζί τους.

Υπάρχουν έξι βασικές δεξιότητες ενεργής ακρόασης που είναι εξίσου σημαντικές για την αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των εκπαιδευομένων και του καθοδηγητή (δείτε το παρακάτω γράφημα): 

Γράφημα: Λίστα 6 βασικών δεξιοτήτων ενεργής ακρόασης


2.2  Εμπόδια στην εφαρμογή της ενεργής ακρόασης στο πλαίσιο της καθοδήγησης των εκπαιδευόμενων γυναικών

Μπορεί να υπάρχουν εξωτερικά και εσωτερικά εμπόδια στην ενεργή ακρόαση. Μερικές φορές, είναι πολύ δύσκολο να εστιάσετε σε όσα λένε άλλα άτομα, λόγω διάφορων περισπασμών, κούρασης ή άλλων θορύβων από το περιβάλλον (π.χ. φασαρία, κακή θέση, κλπ.). Ο αποτελεσματικός ακροατής δεν πρέπει να εστιάζει σε αυτό που ο ίδιος θέλει να πει, γιατί τότε είναι που του διαφεύγει το περιεχόμενο του μηνύματος από την εκπαιδευόμενη. Επιπλέον, ο ακροατής δεν πρέπει να διακόπτει το άλλο άτομο την ώρα που μιλάει ούτε να καταλήγει σε συμπεράσματα πολύ γρήγορα. Ο αποτελεσματικός καθοδηγητής με αυτή την ικανότητα πρέπει να μην σκέφτεται τίποτα άλλο, να μην αποσπάται η προσοχή του και να εστιάζει την απόλυτη προσοχή του στη συνομιλήτρια, ώστε να μην χάνει καμία σημαντική για τη διαδικασία καθοδήγησης πληροφορία. Ένδειξη για τη συνομιλήτρια ότι ο καθοδηγητής την ακούει προσεκτικά μπορεί να είναι π.χ. η οπτική επαφή, συναισθηματικές αντιδράσεις, πνεύματα στα λόγια της και άλλα.

Η ενεργή ακρόαση απαιτεί ανοιχτό μυαλό και να μην επικρίνετε καθόλου ούτε να επιβάλλετε με οποιονδήποτε τρόπο τη γνώμη σας. Ο καθοδηγητής πρέπει να είναι ανοιχτός σε νέες ιδέες και ευκαιρίες. Μερικές φορές, ένα πολύ μεγάλο εμπόδιο στη διαδικασία της καθοδήγησης είναι οι έντονες απόψεις του καθοδηγητή, οι οποίες επιβάλλουν πολύ σχηματικές, όχι απαραίτητα ακριβείς, λύσεις που, κατά κάποιο τρόπο, περιορίζουν τις εκπαιδευόμενες. Πρέπει να απέχετε από επικρίσεις/αξιολογήσεις, να μην ασκείτε κριτική και να αποφεύγετε λογομαχίες που προκαλούνται από διαφορές απόψεων.

2.3  Τεχνικές ενεργής ακρόασης  

Η πρώτη δεξιότητα της ενεργής ακρόασης είναι να εστιάσετε την προσοχή σας σε όσα λένε οι εκπαιδευόμενες. Θα πρέπει να καταβάλετε μεγάλη προσπάθεια για να επικεντρωθείτε απόλυτα στις λέξεις, τη στάση και τα συναισθήματα – σε όλες τις πτυχές της ομιλίας των ομιλητριών.

Ένα άλλο σημαντικό σημείο στην ενεργή ακρόαση είναι να αναστοχάζεστε για τις πληροφορίες και τα συναισθήματα των εκπαιδευομένων σας, έτσι ώστε η κάθε εκπαιδευόμενη να αντιλαμβάνεται ότι την ακούτε και ότι την καταλαβαίνετε. Ο αναστοχασμός είναι μια τεχνική ενεργής ακρόασης που δείχνει ότι τόσο ο ακροατής όσο και ο ομιλητής βρίσκονται στο ίδιο σημείο. Κατά τη συνομιλία, συνιστάται να παραφράζετε το περιεχόμενο για να επιβεβαιώνετε ότι ακούσατε και ότι κατανοήσατε τις πληροφορίες. Μερικές φορές, μπορεί να προκύψει σφάλμα κατά τη μετάδοση των πληροφοριών, για παράδειγμα όταν μια εκπαιδευόμενη προφέρει λανθασμένα λέξεις την ώρα που μιλάει. Έτσι, εκτός από το ότι επιβεβαιώνετε ότι ακούτε προσεκτικά, ο αναστοχασμός βοηθά και στην εξάλειψη των σφαλμάτων επικοινωνίας.

Εάν κάτι είναι ασαφές, μπορείτε να υποβάλετε ερώτηση για αυτό, ούτως ώστε να βεβαιωθείτε ότι κατανοήσατε τις πληροφορίες ή να διευκρινίσετε τυχόν αμφιβολίες. Σημαντικά εργαλεία ενεργής ακρόασης για τον καθοδηγητή είναι ερωτήσεις ανοιχτού τύπου όπως: «Τι σκέφτεστε για...;», «Ποια είναι η γνώμη σας για...;», «Περιγράψτε…». Αυτές είναι επεξηγηματικές και διευκρινιστικές ερωτήσεις που βοηθούν τον καθοδηγητή να λύσει ένα δεδομένο πρόβλημα. Μια καλή στάση του καθοδηγητή είναι να παραμένει συγκεντρωμένος στην ερώτηση των εκπαιδευομένων. Αυτό βοηθά στη διατήρηση του πνεύματος συνεργασίας.

Η πέμπτη δεξιότητα που σχετίζεται με την ενεργή ακρόαση είναι να συνοψίζετε, δηλαδή να επεξεργάζεστε εκ νέου βασικά θέματα κατά τη συνομιλία. Αυτό σας βοηθά να επιβεβαιώνετε και να κατανοείτε βαθμιαία τις απόψεις της συνομιλήτριας, αλλά και να καθορίζετε τις αμοιβαίες ευθύνες και ενέργειες και των δύο μερών. Με τη δεξιότητα αυτή, πρέπει να περιγράψετε περιληπτικά του πώς έγινε κατανοητή η πληροφορία από εσάς και, ακολούθως, να ζητήσετε από την ομιλήτρια να κάνει το ίδιο. Παράδειγμα: «Επιτρέψτε μου να συνοψίσω αυτό που είπατε για να δω αν καταλαβαίνω σωστά. (...) Το κατάλαβα σωστά;».

Το τελευταίο στοιχείο της ενεργής ακρόασης είναι να παρουσιάζετε τις ιδέες και τις εισηγήσεις σας, αλλά και να εκφράζετε τα συναισθήματά σας για το περιεχόμενο της συνομιλίας. Ωστόσο, αυτό θα πρέπει να βασίζεται στην κατανόηση του άλλου ατόμου. Μόνο όταν ο καθοδηγητής βλέπει το πρόβλημα από την οπτική γωνία της εκπαιδευόμενης, μπορεί να μιλήσει για μια παρόμοια εμπειρία ή λύση. Ωστόσο, πρέπει να θυμάστε ότι τίποτα δεν πρέπει να επιβάλλεται. Η κάθε εκπαιδευόμενη πρέπει να αντιλαμβάνεται ότι υπάρχουν ορισμένες επιλογές, αλλά η τελική επιλογή θα είναι δική της. Επίσης, πρέπει να ενθαρρύνετε τις εκπαιδευόμενες να παρουσιάζουν τις δικές τους ιδέες.

2.4  Συμβουλές – πώς να βελτιώσετε τις δεξιότητές σας στην ενεργή ακρόαση;

Πολλοί άνθρωποι υποθέτουν ότι είναι καλοί ακροατές, αλλά στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει πάντα. Υπάρχουν πολλές δυσκολίες, θόρυβοι από το περιβάλλον, καθώς και σφάλματα επικοινωνίας. Για να είστε προσεκτικοί ακροατές, πρέπει να εξαλείφετε όλους τους περισπασμούς και να δίνετε προσοχή στον τόνο της φωνής και στη γλώσσα του σώματος των ομιλητών σας. Προσπαθήστε για 80% ακρόαση και 20% ομιλία. Λάβετε υπόψη ότι δεν χρειάζεται πάντα να απαντάτε ή να σχολιάζετε. Μερικές φορές, μία παύση στο διάλογο είναι απαραίτητη και θεμιτή. Μπορεί να βοηθήσει στη συγκέντρωση και την οργάνωση των σκέψεων. Το να είστε προσεκτικοί ακροατές σημαίνει να είστε και ισχυροί ηγέτες.



Σύνδεσμοι για την αυτόνομη μάθηση